نور الشریعه

دربــاره نور الشریعه

قال الله تعالى: "وَ ما كانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنْفِرُوا كَافَّةً فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ وَ لِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُون"؛

"شايسته نيست مؤمنان همگى كوچ كنند. چرا از هر گروهى از آنان، طايفه‏اى كوچ نمى‏ كنند تا در دين آگاهى يابند و هنگام بازگشت به سوى قوم خود، آن‏ها را بيم دهند! شايد بترسند و خوددارى كنند!" (توبه/122)

قال الصادق(ع): "تَفَقَّهُوا فِي دِينِ اللَّهِ فَإِنَّ الْفِقْهَ مِفْتَاحُ الْبَصِيرَةِ وَ تَمَامُ الْعِبَادَةِ وَ السَّبَبُ إِلَى الْمَنَازِلِ الرَّفِيعَةِ وَ الرُّتَبِ الْجَلِيلَةِ فِي الدِّينِ وَ الدُّنْيَا"؛

"در دين خدا آگاه شويد كه همانا فهم دين، كليد آگاهى، تمام عبادت و مايه وصول به منازل بلند و مراتب والا در دين و دنيا است." (بحار الأنوار، ج 10، ص 247)

آيات آسمانى قرآن كريم و سخنان روشنی بخش ائمه اطهار(ع) نورٌ على نور است كه انسان با بهره‏ گيرى از فروغ هدايت‏ گستر آن‏ها مى‏ تواند راه حق را از باطل تمييز دهد و بر جاده مستقيم الهى گام نهد و از كوچه‏ هاى پر پيچ و خم زندگى عبور كرده، به مقصد رستگارى نايل شود. از اين رو، يارى گرفتن از آيات قرآن كريم و احاديث و روايات اهل بيت پيامبر(ص) بهترين روش براى آغاز هر عمل، سخن و نوشتار است.

در ميان علوم اسلامى، علم فقه و اجتهاد از جايگاه و مقام والايى برخوردار است. عالمان دينى و محققان علوم اسلامى از دير باز تا كنون با تأمل در آن و با بهره‏ گيرى از اين دانش سترگ سعى كرده‏ اند كه در وادى عمل، طرحى نو دراندازند تا طالبان سعادت با نيتى زلال و يقينى روشن، طريق بندگى پروردگار متعال را بپيمايند. در حقيقت، علم فقه گنجينه ‏اى بس عظيم و ارزشمند است كه مى ‏توان با مدد گرفتن از آن، جلال و جبروت معبود يگانه را به تماشا نشست. اين علم آسمانى، تداوم و حيات طيبه خود را مديون فكر و انديشه عالمان فرزانه‏ اى است كه با تأليفات ارزنده و گردآورى آثارى با ارزش در زمينه علم فقه باعث رشد و پويايى آن شده ‏اند.

امروزه از يك سو گستردگى منابع علوم اسلامى و حجم گسترده آثار و تأليفات به جاى مانده از آن، و از سوى ديگر، تغيير و تحول عظيمى كه در امر علوم و فناورى رخ داده، اين نياز را به وجود آورده است تا دانش و معارف اسلامى همگام و همسو با علم روز، خاصه علوم رايانه پيش رود؛ چراكه اين امر سبب تسهيل دستيابى به اين گنجينه بى پايان مى ‏شود. با گسترش رايانه و توليد برنامه ‏هاى نرم ‏افزارى، محققان و متخصصان با وارد كردن متون قديم و منابع اسلامى در لوح‏ هاى نورى و فراهم آوردن قابليت‏هاى متفاوت در بازيابى اطلاعات، بستر مناسبى را براى انجام تحقيقات و پژوهش‏هاى نوين در حوزه دين‏ پژوهى ايجاد كرده‏اند تا پژوهشگران بتوانند در كمترين زمان ممكن به اهداف تحقيقاتى خود دست پيدا كنند. يكى از اين نرم‏افزارها معجم‏هاى موضوعى است كه از امكانات متنوعى برخوردار است.

كسانى كه با نرم ‏افزارهاى معاجم لفظى كار كرده ‏اند و ضمن استفاده از امكانات مفيد و ارزنده، از كاستى‏ هاى آن‏ها نيز باخبرند، به‏ خوبى از مزاياى معاجم موضوعى آگاه‏اند. با توليد فرهنگ‏هاى موضوعى، اين كاستى‏ ها بر طرف شده، راه براى محققان و دين‏ پژوهان هموار گرديده است.چكيده‏ سازى متون و نمايه‏ سازى براى آن‏ها و مدخل‏ها و كليدواژه‏ هاى متعدد و متنوعى كه براى اين نمايه‏ ها و چكيده‏ ها در نظر گرفته شده است، يكى از بهترين و مناسب‏ترين روش‏هاى بازيابى يك مفهوم و موضوع در امر تحقيق است.

معجم موضوعى نور الشريعة

نرم‏ افزار "نور الشريعة" يكى از فرهنگ‏هاى موضوعى فقهى است كه نمونه‏ هاى قبلى آن در قالب نرم ‏افزار نورالفقاهة 1، 2 و3 توسط مركز تحقيقات كامپيوترى علوم اسلامى به جامعه علمى و فرهنگى تقديم شده است.

شرائع الاسلام كه به قرآن فقه شهرت يافته است، در حوزه دين به‏ ويژه علم فقه، از جايگاه خاصى برخوردار است. مؤلفان بسيارى در قالب شرح و حاشيه به تفسير اين آيه‏ هاى فقهى و فروع متنوع و دقيق آن پرداخته ‏اند و جمع فراوانى از اساتيد حوزه‏ هاى فقاهت شيعى بر فراز كرسى تدريس، اين مجموعه ارزشمند را فرا روى خويش نهاده، از اين چشمه زلال، كام تشنه سالكان طريق فقاهت و حقيقت را سيراب كرده ‏اند. به همين دليل، اين بار محققان بخش فقه مركز به سراغ اثر گرانسنگ شرائع الاسلام، نوشته محقق حلى رفته ‏اند؛ كتابى موجز، امّا دربردارنده فروع و مسائل بسيار كه با دقت و ذوق خاصى تنظيم و تقسيم شده است و به تعبير صاحب جواهر، شيخ محمد حسن نجفى اين فقيه و مجتهد سترگ، همچون قرآنى براى احكام شرعى به شمار مى‏ رود؛ همان فقيه والامقام كه يكى از آرزوهايش نگارش شرحى شايسته بر اين اثر نفيس فقهى بود. كتاب شريف "جواهر الكلام" كه سى سال از حيات اين عالم ارجمند را به خود اختصاص داد، تبلور اين آرزوى مبارك و تفسيرى نيكو بر اين قرآن فقهى است؛ اثر ارزشمندى كه هم محتواى نرم‏ افزار "نور الشريعة" و هم نام آن را زينت بخشيده است.

امكان دستيابى به شروح و حواشى متن موضوع‏ بندى شده از طريق كليدواژه ‏ها، نمايه‏ ها و چكيده‏هاى استخراج شده براى متن مورد نظر، از جمله قابليت‏هايى است كه براى نخستين بار در اين لوح فشرده عرضه شده است؛ به عنوان مثال، با انتخاب كليدواژه "العلم الاجمالى" پس از ديدن نمايه‏ ها و چكيده ‏ها در شرائع الاسلام مى‏ توان قسمتى از جواهرالكلام را كه شرح متن مورد نظر است، مشاهده نمود و اين مفهوم را در شروح ديگر بازيابى كرد..

بنابراين امتياز مهم معجم موضوعى "نور الشريعة" امكان دستيابى به شروح و حواشى از طريق موضوعات متن است و با ارائه نزديك به 6700 كليدواژه، مدخل‏هاى مناسبى در اختيار كاربر قرار مى‏ دهد تا موضوعات مورد نظر خود را از اين طريق بازيابى كرده و به متن شرائع الاسلام و شروح آن دسترسى پيدا كند.

با توجه به اينكه توليد معجم ‏هاى موضوعى كتبى همچون: "جواهر الكلام" و "موسوعة الإمام الخوئى (رحمه الله)" به وقت بسيارى نياز دارد، كاربران مى‏ توانند با استفاده از برنامه ‏هايى مانند نور الشريعة و عروة النور (برنامه‏اى همچون نور الشريعة با محوريت كتاب عروة الوثقى كه بزودى عرضه خواهد شد ان شاء الله تعالى)، بخش قابل توجهى از نيازهاى پژوهشى خود را تأمين كنند.

مركز تحقيقات كامپيوترى علوم اسلامى با تقديم نرم افزار معجم موضوعى "نور الشريعة" به جامعه علمى و حوزه‏ هاى علميه، به خصوص طالبان فقه و جويندگان علم فقاهت و اجتهاد، چشم‏ انتظار نقدها و پيشنهادات همه علاقه ‏مندان به معارف اهل بيت(ع)، به‏ ويژه پژوهندگان مكتب فقهى شيعه، می‏ باشد.

نور الشريعة در يك نگاه‏

محتواى برنامه‏

- نمايش متن كامل 4 جلدى شرائع الاسلام به همراه 23 عنوان شرح و حاشيه، مانند: جواهر الكلام (43 جلد)، مساالك الافهام (15 جلد)، مصباح الفقيه (14 جلد)، محاضرات فى فقه الامامية (5 جلد)، الرسائل الاحمدية (3 جلد)، الدر المنضود فى احكام الحدود (3 جلد)، منجزات المريض و أسس القضاء و الشهادة

- دسترسى به متن كامل 6 عنوان كتاب در مورد فرهنگ اصطلاحات فقهى و اصولى، شامل: الحدود و الحقائق، مصطلحات الفقه، القاموس الفقهى لغةً و اصطلاحاً، الاصطلاحات الفقهية فى الرسائل العملية، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهية، اصطلاحات الأصول‏

- متن كامل سه فرهنگ لغت در 29 جلد، شامل: لسان العرب (15 جلد)، مجمع البحرين (6 جلد)، كتاب العين (8 جلد)

معجم موضوعى‏

- امكان دستيابى به متن كامل 23 عنوان شرح و حاشيه شرائع الاسلام از طريق: كليدواژه، نمايه و چكيده‏

- دسترسى به شروح و حواشى از طريق موضوعات متن‏

- ارائه نزديك به 6700 كليدواژه به منظور بازيابى موضوعات و دستيابى به متن و شروح شرائع الاسلام‏

- قابليت تركيب كليدواژه و نمايه به همراه انتخاب نوع تركيب (فصلى، عطفى و فصلى مانعة الجمع)

- تنظيم فهرست نمايه‏ ها بر اساس موضوع و نمايه‏

- دسترسى به گزينه: كليدواژه، نمايه، موضوع، نشانى و متن در بخش‏هاى مختلف برنامه‏

- امكان انتخاب انواع اَعلام از كليدواژه ‏ها

- نمايش فهرست موضوعات كتب به ترتيب حروف الفباى عربى و تعداد فيش‏هاى هر موضوع‏

- قابليت مشاهده نشانى كامل مطالب هر فيش‏

- امكان انتقال به بخش پژوهش در بخش‏هاى مختلف برنامه به منظور سامان‏دهى روند تحقيق‏

- قابليت انتخاب پاسخ بعدى و قبلى و مشاهده متن كامل كتاب‏

معجم لفظى‏

- نمايش فهرست كتب برنامه به همراه متن كامل آن‏ها

- انتخاب جلد و صفحه مورد نظر از راه‏هاى گوناگون‏

- امكان مقايسه متون مختلف از يك يا دو مجلد با يكديگر

- استفاده از امكان پژوهش فعال جهت انتقال به قسمت‏هاى مورد نظر در برنامه‏

- جستجوى ساده و پيشرفته در متن و فهرست‏

- محدود كردن دامنه تحقيق بر اساس مجلد و موضوع‏

ساير امكانات‏

- دستيابى به فهرست 6 فرهنگ اصطلاحات فقهى و اصولى معتبر به همراه شرح كوتاهى درباره هر واژه‏

- امكانات متنوع پژوهشى، يادداشت و چاپ‏

- دستيابى به معانى واژگان بر اساس لغت‏نامه: لسان العرب، كتاب العين و مجمع البحرين از طريق فهرست ريشه و مشتق كلمات‏

- انتقال مستقيم متن يا فهرست انتخابى از برنامه به محيط droW-SM

- ارائه اطلاعاتى اجمالى درباره كتب برنامه و زندگى‏نامه مؤلفان‏