معجم موضوعی آثار فلسفی ملاصدرا

دربــاره معجم موضوعی آثار فلسفی ملاصدرا

مقدمه:

آثار حکیم متأله صدرالدین محمد قوام شیرازی، معروف به ملاصدرا، در تاریخ فلسفه جهان اسلام، به‌خصوص ایران اسلامی از اهمیتی غیر قابل انکار برخوردار است. آثار صدرالمتألهین به‌خاطر اشتمال آن بر نظریات فلاسفۀ مشاء، همچون: فارابی، بوعلی سینا، فخر رازی، خواجه نصیرالدین طوسی و... از یک‌سو و آثار حکیمانی، همچون: شیخ اشراق شهاب‌الدین سهروردی و دیگر شارحان حکمت اشراقی از سوی دیگر و همچنین آرا و نظرات متکلمان و عارفان بزرگی، همچون: ابوحامد غزالی و شیخ اکبر ابن عربی بعد از او مورد توجه عموم حکمای اسلامی و ایرانی قرار گرفت و اکثر آثار او به‌عنوان متن درسی در مجامع علمی توسط مدرسان بزرگ فلسفه، همچون: آقا علی نوری، ملا عبدالله زنوزی، ملا علی زنوزی، ملا هادی سبزواری، آقا محمدرضا قمشه‌ای، میرزا هاشم اشکوری، امام خمینی و علامه طباطبائی مورد بحث و بررسی قرار گرفت و همچنان امروزه به‌عنوان اصلی‌ترین متن فلسفه در دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه مورد توجه می‌باشد.

ضرورت و اهداف تولید برنامه:

یکی از آمال و آرزوهای همه پژوهشگران و به‌خصوص اساتید و پژوهشگران حکمت متعالیه دستیابی سریع و آسان به آراء و نظرات آخوند صدرالمتألهین می‌باشد که تحلیل آن نیازمند مطالعه ده‌ها جلد کتاب است.

امروز افتخار داریم که توانسته‌ایم تمام آثار حکمی آخوند صدرالمتألهین را در قالب تحلیل موضوعی خدمت پژوهشگران و اساتید فلسفه تقدیم کنیم.

پیشینه:

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی از همان سال‌های آغازین فعالیت خود تحلیل آثار این حکیم بزرگوار را در اولویت کاری خود قرار داده بود؛ لذا حدودا از سال 68 تا سال 71 بخش‌های مهم اسفار را به‌صورت موضوعی در قالب چکیده (موضوع)، نمایه و کلیدواژه تحلیل کرده و در اختیار محققان قرار داد. در ادامه بقیه جلدهای این کتاب تکمیل شده و به‌همراه تحلیل موضوعی دیگر متون درسی، همچون: شفا، شرح اشارات و منظومه و بداية الحكمة و نهاية الحكمة در قالب نرم‌افزار نورالحكة 2 عرضه شد.

بخشی دیگر از آثار ملاصدرا، همچون: الشواهد الربوبية، المبدأ و المعاد، الحاشية علی إلهيات الشفاء، العرشية، أسرار الآيات و المشاعر به‌همراه منابع قبلی در سال 83 و با عنوان نور الحكمة 3 تولید شد.

دامنه محتوایی برنامه:

آثاری که در این نرم‌افزار به‌صورت موضوعی مورد تحلیل قرار گرفته‌‌اند، عبارتند از:

1. الحكمة المتعالية (کتاب اسفار)؛

2. الشواهد الربوبية؛

3. المبدأ و المعاد؛

4. شرح و تعلیقه صدرالمتألهین بر الهیات شفا؛

5. التعليقة علی شرح حكمة الإشراق‌؛

6. مفاتيح الغيب؛

7. الهداية الأثيرية؛

8. كسر الأصنام الجاهلية؛

9. ايقاظ النائمين؛

10. العرشية؛

11. أسرار الآيات؛

12. المظاهر الإلهية؛

13. المشاعر؛

14. الواردات القلبية؛

15. رسالة الحدوث؛

16. مجموعه رسائل فلسفی مشتمل بر: رساله اتحاد العاقل و المعقول؛ أجوبة المسائل الجيلانية؛ أجوبة المسائل الكاشانية؛ أجوبة المسائل النصيرية؛ أصالة جعل الوجود؛ الحشرية؛ خلق الأعمال؛ شواهد الربوبية (الصغيرة)؛ الفوائد؛اللمية في اختصاص الفلك بموضع معين؛ رساله المزاج؛

17. سه رساله فلسفی مشتمل بر: المسائل القدسية؛ متشابهات القرآن؛ أجوبة مسائل بعض الخلان؛

18. الرسائل، مشتمل بر: اتصاف الماهية؛ التشخص؛ سريان الوجود؛ القضاء و القدر؛ الواردات القلبية؛ اكسير العارفين؛ الحشر؛

19. التصور و التصديق؛

20. اللمعات المشرقية؛

21. زاد المسافر.

کاستی‌ها:

از آثار ملاصدرا تنها دو اثر، یعنی تفسیر قرآن و شرح اصول کافی مورد تحلیل موضوعی قرار نگرفته است که امیدواریم بتوانیم در آینده‌ای نزدیک این دو اثر را نیز در قالب معاجم موضوعی به این مجموعه اضافه کنیم.