فرهنگ موضوعی التبیان و المیزان

دربــاره فرهنگ موضوعی التبیان و المیزان

تعریف برنامه:

فرهنگ موضوعی تفسیر التبيان و الميزان فهرست جامعی از کلیدواژگان، نمایه‌ها و موضوعات تفسیر التبيان شیخ طوسی و تفسیر الميزان علامه طباطبایی است.

در بخش کلیدواژگان، نمایه‌ها، ریشه‌ها، مرتبطات و مترادفات، اصلاح اغلاط، حذف تکراری‌ها و هماهنگ‌سازی لازم اعمال شده است.

اهمیت تفسیر التبيان:

تفسیر التبيان، نخستین تفسیر جامع و فراگیر شیعه است که در موضوعات مختلف علوم قرآنى مانند قرائت، لغت، اعراب، نزول، نظم، نسخ، محکم و متشابه و... در آن به‌گونه‌اى اجتهادی و دقیق سخن به میان آمده است.

این تفسیر گسترده‌ترین تفسیر شیعى بوده که به رد عقاید مخالفان و اثبات آرای کلامى و فقهى امامیه پرداخته است. تا زمان شیخ طوسى دانشمندان امامیه، تفسیرى جامع که مشتمل بر بیشتر مباحث تفسیر و علوم قرآن باشد، تألیف ننموده بودند. ایشان گام نخست را برداشت و تبیان را نگاشت. بدین جهت مى‌توان وى را پیشوا و امام مفسران شیعه دانست.

با توجه به اینکه هدف شیخ ارائه تفسیر جامعی از قرآن بوده، تلاش کرده تا شیوه‏اى کامل در تفسیر اتخاذ کند؛ ازاین‌رو مباحث فراگیر در تبیان را مى‌توان چنین برشمرد:

1. ارائه مباحث لغوی و اشتقاق‏ صرفی از منابع و مصادر اصیل؛

2. استفاده از روش تفسیر قرآن به قرآن و روایی؛

3. نقد و بررسی آرای تفسیرى مفسرانی همچون: طبرى، جبایى و...

4. طرح مباحث کلامى مذهب شیعه با دلیل و برهان؛

5. پاسخگویی به آرای کلامى انحرافی مذاهب گوناگون، مانند: معتزله، مجبره (اشاعره)، مشبهه، مجسمه، خوارج، یهود، نصارى و دیگران.

این ویژگى‏ها در تفسیر تبیان، گروه قرآن را برآن داشت تا جهت اطلاع ‏رسانى بهتر از محتوا و شیوه ‏ى تفسیر، آن را در دستور کار خود قرار دهد و از آنجایى که روش موضوعى از بهترین روش‌هاى موجود براى استخراج مطالب و ارائه منظم و مفید آنهاست، تصمیم بر این شد که مطالب و مباحث آن، صفحه‌به‌صفحه و حتى سطربه‌سطر به‌صورت دقیق مطالعه و در قالب موضوعاتى مناسب (به‌عنوان چکیده‏ ى متن)، گویا و فراگیر ارائه گردد.

اهمیت تفسیر الميزان:

ارزش و اهمیت تفسیر گران‌سنگ و مهم الميزان، بر کسی پوشیده نیست. به‌طور خلاصه عمده‌ترین ویژگی آن را می‌توان در موارد ذیل جستجو کرد:

1. به‌کارگیری شیوه تفسیر قرآن به قرآن؛

2. غلبه روحیه اعتدال و توازن به‌همراه تفکر برهانی؛

3. روزآمدی تفسیر با پاسخگویی به شبهات؛

4. ارائه چهره‌ای اجتماعی از اسلام با مطرح کردن مباحث اجتماعی اسلام؛

5. توجه به نظرات دیگران با نقد نظرات آنان؛

6. نگرش موضوعی به مباحث قرآن کریم.

این ویژگی‌ها به‌همراه توسعه و گسترش مباحث، سبب فراوانی مطالب و درهم‌تنیدگی آنها شده است. به همین سبب، دسترسی پژوهشگر به مطالب مورد نظر خود، از طریق سوره‌ها و آیات، بسیار دشوار می‌باشد. این، ما را بر آن داشت تا با استفاده از روش‌های گوناگون اطلاع‌رسانی، راه را برای پژوهشگران هموار نماییم. بنابراین گروه قرآن با توجه به تجربه فرهنگ موضوعی تفسیر التبيان، معجم موضوعی الميزان را نیز در دستور کار خود قرار داد.

ویژگی‌های برنامه:

1. استفاده از هماهنگ‌سازی ماشینی با ابزار جدید؛

2. اصلاح اغلاط، رفع نواقص و ناهماهنگی‌های فرهنگ موضوعی التبيان و الميزان؛

3. تولید بانک جامع کلیدواژگان، نمایه‌ها و موضوعات تفسیری التبيان و الميزان و نیز سیستم‌های جانبی؛

4. ارائه برنامه با رابط کاربری جدید فرهنگ موضوعی؛

5. صرفه‌جویی در وقت و هزینه کاربران؛

6. آمار کلیدواژگان 12584، نمایه‌ها 174822، موضوعات 71868، ریشه‌ها 5387، مرتبطات 9045، مترادفات 211.