دربــاره جامع تفاسیر نور 3
نظر به جایگاه والاى قرآن کریم در پژوهش‌هاى دینى و تأثیر شگرف آن در رشد و بالندگى جوامع اسلامى، مرکز تحقیقات کامپیوترى علوم اسلامى بر آن شد تا دانشنامه چندرسانه‌ای قرآن کریم را با عنوان «جامع تفاسیر نور» در اختیار تمامى محققان و علاقهمندان قرار دهد و ضمن پاسداشت متون ارزشمند تفسیرى، فضاى مناسبى را براى انس بیشتر با آیات الهى و بهرهمندى روزافزون از دریاى بی‌کران این کتاب آسمانى فراهم نماید.
ازاین‌رو، برنامه حاضر را با محتوایى غنى و امکاناتى مفید، تهیه و تولید نموده و مسیر پژوهش را براى پژوهشگران علوم اسلامى و دانشپژوهان قرآنى هموار ساخته است.
این برنامه بخش های اصلى ذیل را شامل میشود:
* کتابخانه
یکى از اصلی‌ترین بخش‌های این برنامه، کتابخانه است که درواقع، گنجینهاى نفیس از کتب تفسیر، ترجمه و فرهنگ‌نامه‌های قرآنى بشمار مىآید و مشتمل بر امکانات ذیل است:
1. نمايش
در اين قسمت، متن كامل 496عنوان كتاب ترجمه، تفسير و فرهنگ‌نامه قرآنی در 2192 جلد، به‌همراه قابلیت‌های مفیدی، چون: فهرست درختی، فهرست گزینشی، مقایسه و امکانات پژوهشی، چون: نمایه زنی، حاشیه‌نویسی، رنگی کردن، علامت‌گذاری و انتقال اطلاعات متون و فهرست‌ها به سایر برنامه، ارائه شده است.
يكى ديگر از ویژگی‌های اين قسمت، دامنه نمايشى است كه در آن امكان مرتب‌سازی، گروه‌بندی و محدود كردن كتب برنامه بر اساس اطلاعات کتاب (عنوان، مؤلف، قرن، زبان و مذهب)، نوع ترجمه (آزاد، لفظی و تفسیری) و روش‌ها و گرایش‌های تفسيری (ادبی، روایی، اجتهادی، قرآن به قرآن، کلامی، عرفانی، فقهی و موضوعی)، براى كاربر فراهم مى‌باشد. همچنین با استفاده از قابلیت مجموعه‌های کتب میتوان دامنه نمایش و پژوهش کاربر از کل کتابخانه را به مجموعه‌های پیش‌فرض ارائه‌شده در برنامه یا مجموعه‌های انتخابی کاربر محدود نمود.
2. جستجو
جستجوى ساده و پیشرفته ریشه‌ها، کلمه‌ها و عبارات در کل یا قسمتی از اجزای محتوایی کتب با سرعت پردازش اطلاعات مناسب، از توانمندی‌هایی است كه محقق را در مسير كاوش در متون برنامه و ساماندهى امر پژوهش يارى مىرساند. افزون بر این، با استفاده از دامنه‌های کتابی و محتوایی میتوان جستجو را بر اساس مجموعه کتب انتخابی یا نوع محتوای مورد نیاز برای جستجو (احادیث، آیات، عناوین، سند احادیث، اشعار و بیانات) و همچنین جایگاه جستجو در محتوای کتاب (متن، مقدمه و پاورقی) محدود نمود.
3. کتب مرتبط
در این قسمت امکان مشاهده ارتباط متون با شرح‌ها و ترجمه‌هایشان فراهم شده است؛ به‌طوری‌که اگر هریک از عبارات متن کتاب انتخابی در سایر کتب برنامه دارای شرح یا ترجمه باشند، با علامت خاصی مشخص شده و با انتخاب آن، شرح‌ها و ترجمه‌های مربوطه نمایش داده میشود.
4. آيات در تفاسير
تمامى آيات موجود در متون تفسيرى، از آيه كامل گرفته تا قسمتى از آن، توسط برنامه استخراج گرديده است. كاربر با گزينش يك آيه می‌تواند به تمامی جايگاههاى آيات در متون تفسيرى، چه در ذيل تفسير همان آيه و يا در بخش‌های ديگر كه به‌صورت شاهد آورده شده است، دسترسى داشته باشد.
گزينش آيه موردنظر به دو صورت ذيل، امكان‌پذير است:
1. از طريق نشانى آيه، همچون: شماره سوره، نام سوره و شماره آيه و جزء مورد نظر؛
2. گزينش آيه از طريق جستجو و محدود كردن فهرست آیات به مواردی که دربردارنده عبارت خاصى هستند.
گفتنى است كه محقق براى استفاده بهتر از برنامه مىتواند مستقيماً به بخش دانشنامه انتقال يابد و روند كار خود را در آنجا ادامه دهد.
5. قرآن
بيشتر نيازهاى يك پژوهشگر قرآنى، در اين بخش قابل‌دسترسی مى‌باشد. اين امكان با هم‌زمانى نمايش قرآن، ترجمه‌ها و تفاسير با امكان سفارشى كردن فهرست كتب ترجمه و تفسير، تحقق یافته است. همچنين كاربر می‌تواند تجزيه و تركيب هر آيه را در اين قسمت مشاهده نمايد. اين امكان مفيد (قرآن) را در واقع مىتوان تركيبى از دو قسمت تفسير و ترجمه دانشنامه دانست.
6. كتب لاتين
ارائه متن کامل ۲۹ ترجمه در ۱۲ زبان رايج دنيا با قابلیت جستجوی ساده و پیشرفته کلمات و عبارات در متن و فهرست کتب، از ویژگی‌های كارآمد اين قسمت از برنامه است كه كاربران بسيارى را موفق به استفاده از برنامه مىسازد. شایان ذکر است كه در اين قسمت، ۱۰ ترجمه و ۴ تفسير انگليسى، 3 ترجمه فرانسوی، 6 ترجمه آلمانی، 2 ترجمه ترکی و 8 ترجمه دیگر به زبان‌های ایتالیایی، اسپانیایی، آلبانیایی، اندونزیایی، مالایی، پرتغالی، سواحلی و کردی ارائه شده است.
كاربر می‌تواند به‌همراه متون ترجمه و يا تفسيرى، متن عربى آيات و يا آوانگارى آنها را نيز مشاهده نمايد.
* دانشنامه
از ديگر بخش‌های مهم برنامه، دانشنامه است كه بر محور انتخاب يك آيه از طريق نشانى آيات و يا جستجوى در آيات استوار است. اگر كاربر نشانى آيه مورد نظر خود را داشته باشد، از طريق كارتابل نمايش می‌تواند به تمامی امكانات دانشنامه بر محور آن آيه دسترسى پيدا كند. همچنين كاربر می‌تواند با جستجوى تركيبى و پيشرفته در كلمات قرآن، آيات مورد نظر خود را يافته و در محيطى کاملاً مستقل از محيط نمايش، از امكانات پژوهشى دانشنامه برخوردار گردد؛ به‌بیان‌دیگر، چنانچه كاربر كارتابل نمايش را فعال سازد، ساير قسمت‌های دانشنامه؛ يعنى ترجمه، تفسير، حديث و نگارخانه، مبتنى بر آيه انتخابى خواهند بود و اگر كارتابل جستجو فعال باشد، ديگر بخش‌های دانشنامه مبتنى بر حاصل جستجوى انجام‌شده مى‌باشند.
امكانات عرضه‌شده در دانشنامه بر محور آيه، به شرح ذيل است:
1. ترجمه
در اين برنامه، مجموعاً 96 ترجمه به ۲۶ زبان مختلف و 3 آوانگاری به‌همراه امكان محدود كردن آنها به‌صورت‌های گوناگونى همچون: زبان، نام كتاب و مؤلف در معرض استفاده كاربران قرار دارد. ارائه ترجمه گويا، از ویژگی‌های مهم ترجمه بشمار مىآيد. محقق همچنين مىتواند از قابليت انتخاب قرائت تنها، ترجمه تنها و يا قرائت و ترجمه همزمان بهرهمند شود و يا در صورت نياز به بخش كتابخانه منتقل گردد و روند تحقيق خود را در آنجا دنبال نمايد.
2. تفسير
محقق با استفاده از قابلیت‌های قسمت تفسير مىتواند كتاب و يا کتابهای مورد نظر خود را برگزيند و آنگاه به پژوهش در متون تفسيرى برنامه بپردازد. ويژگى سرآیه، به كاربر امكان مىدهد كه به ابتداى جايگاه دقيق تفسير آيه دلخواه خويش در متون تفاسير انتقال يابد و به تحقيقات خود سرعت مطلوبترى ببخشد. ازاین‌رو، هر آيه قرآن به محل شروع تفسير آن در متون كتب برنامه متصل گرديده و پژوهشگر به‌راحتی مىتواند به تفسير هريك از آيات دسترسى داشته باشد. در صورت نياز، كاربر می‌تواند به بخش كتابخانه منتقل گردد و روند تحقيق خود را در آنجا دنبال نمايد.
3. حديث
پيوند ميان قرآن كريم و احاديث اهل‌بیت(ع) موجب شده تا در اين برنامه، تطبيق متقابل آيات و روايات به‌گونه‌ای كارآمد فراهم آيد. ازاین‌رو، با توجه به تفاسير روايى موجود در برنامه، ازجمله: البرهان، كنزالدقائق و نورالثقلين، اين ارتباط از جنبههاى مختلف نشان داده شده است؛ چنان‌که با انتخاب هر آيه يا سوره مىتوان درباره فضايل، تفسير واژه‌ها، آداب قرائت، اسباب نزول آيات و سورهها، در مورد رواياتى كه به تفسير آيه و يا فرازى از آن پرداختهاند و يا درباره احاديثى كه به‌طور موضوعى به آيات نظر دارند و همچنين درباره رواياتى كه به‌گونه‌ای با آيه انتخابى ارتباط دارند، به اطلاعات مفيدى دست یافت. بديهى است كه وجود اين امكانات در برنامه، به ساماندهى پژوهش‌های قرآنى كمك شايانى مىكند.
4. تجزيه و تركيب
كاربر مىتواند همزمان با قرائت آيه، تجزيه و تركيب كل آيه را مشاهده كند.
5. نگارخانه
در قسمت نگارخانه، همزمان با انتخاب برخى از آيات، تصاوير و يا فيلم متناسب با آيه جارى، براى كاربر به نمايش درمی‌آید كه امكان تمام‌صفحه كردن آن نيز وجود دارد.
6. لغتنامه
لغتنامه قرآنى عربى به انگليسى كه از ترجمه محمد و سميرا احمد گردآوری شده است.
7. آوانگارى
در قسمت آوانگارى، 3 نوع آوانگارى آسان (انتشارات انصاريان)، آوانگارى كتابخانه كنگره و آوانگارى جهانی (API) ارائه شده است.
* پژوهش‌هاى حديثى
1. اعلام شأن نزول
به جهت اهميتى كه اسباب نزول در تحقيقات قرآنى دارد، فهرست الفبايى اعلام موجود در اسباب نزول آيات كه در تفاسير انتخابى آمده است، در اين برنامه ارائه گرديده است. كاربر با انتخاب هر اسم از اين فهرست، ضمن دسترسى به متن كامل آيه و اسباب نزول مربوط به آن، از نشانى كامل محل واقع‌شده آن اسم در متون برنامه نيز اطلاع مىيابد و همچنين كاربر مىتواند نشانىهاى موجود را بر اساس نام كتاب يا آيه مرتب نمايد.
2. حديث
روايتهاى مربوط به آيات، اعم از فضائل، تفسيرى، موضوعى و مرتبط آورده مىشود و هر آيهاى كه هیچ‌کدام از اين موارد را نداشته باشد، در اين قسمت آورده نمىشود.
* ترتيل
يكى از جذابترين و مفيدترين ویژگی‌های جامع تفاسير نور، عرضه قابلیت‌های عديده صوتى با امكان مديريت آن‌هاست. ۱۷ دوره ترتيل كامل قرآن از اساتيد بنامى چون: سعد الغامدى، منشاوى، عبدالباسط، پرهيزگار و امام‌‌جمعه و نيز دوره كامل تحقيق استاد خليل حصرى (42 ساعت)، ازجمله اين ویژگی‌ها بشمار مىآيند. افزون بر اين، كاربر مىتواند ضمن انتخاب سوره، جزء و يا حزب مورد نظر، ترتيل دلخواه خويش را برگزيند و سپس به آن گوش سپارد.
ارائه ترجمه گويا، از دیگر ویژگی‌های مهم این قسمت بشمار مىآيد. کاربر مىتواند از قابليت انتخاب قرائت تنها، ترجمه تنها و يا قرائت و ترجمه همزمان بهرهمند شود.
امكان ارتباط بين خط عثمان طه و ترتيل با قابلیت تكرار آيه و رنگى كردن قطعه در حال قرائت، امكان مشاهده همزمان آيه با ترجمههاى مختلف، امكان قرائت همزمان ترتيل و ترجمه گويا، کوچک‌نمایی صفحه ترتيل و بهره بردن از آن در تمام قسمت‌های برنامه و استفاده از فناورى MP3 در لوح‌های ترتيل براى استفاده مشترك در رايانه و دستگاه صوتى، از ديگر ویژگی‌های اين بخش مى‌باشد.
* قرائت مجلسى
اين قسمت، حاوى بيش از ۱۴۰ قطعه صوت قرائت مجلسى از قاريان مشهور جهان چون: مصطفى اسماعيل، عبدالباسط، محمد صديق منشاوى، شحات محمد انور، كريم منصورى، شهريار پرهيزگار و... در بيش از ۷۰ ساعت تلاوت است كه كاربر مىتواند از طريق فهرست درختى به قرائتهاى مختلف دسترسى پيدا كند و با کوچک‌نمایی آن مىتواند در تمام قسمت‌های برنامه از آن بهره كافى را ببرد.
* نگارخانه
در بخش نگارخانه، 214 تصوير و بيش از 36 قطعه فيلم مربوط به آيات ارائه شده است و علاوه بر اين، كاربر می‌تواند از ديدن نمايش ويژه آيات و شنيدن بعضى از تلاوت‌های دل‌نشین آيات كه همراه فيلم و اسلايد است، بهره كافى را ببرد.
* كتاب‌شناسى
در اين قسمت، اطلاعات مربوط به نسخه‌شناسی، كتاب‌شناسی و مؤلف‌شناسی براى كاربر فراهم است كه از طريق دو فهرست كتاب و مؤلف می‌تواند به‌آسانی به اين اطلاعات دسترسى پيدا كند.
* ساير امكانات
افزون بر ویژگی‌های يادشده، برنامه جامع تفاسير نور مشتمل بر امكانات عديده ديگرى نيز هست كه پژوهشگران را در بهبود و ساماندهى امر تحقيق يارى مىرساند؛ ازجمله اينكه كاربر مىتواند مطالب انتخابى را به بخش MS-Word و يادداشت نور منتقل سازد و پس از ويرايش، در پروندهاى مشخص ذخيره كند و يا به چاپ برساند و يا به‌صورت مستقيم در قسمت‌های مختلف برنامه به‌آسانی حروف، واژه‌ها و يا عبارات مورد نظر خود را بيابد.
در تمام قسمت‌های برنامه كاربر می‌تواند با استفاده از قابليت Auto Complete در خط ورود، كلمه يا عبارت مورد نظر خود را با تايپ كردن يك يا چند حرف پيدا كند.
امكان مشاهده آدرس آيات در تمام قسمت‌های برنامه با استفاده از هیئت را میتوان از ویژگی‌های اين برنامه شمرد.
بااتصال كلمات متون موجود در برنامه به 25 لغتنامه معتبر، كاربر به‌راحتی می‌تواند از طريق ريشه واژه مورد نظر، به معناى آن دسترسى پيدا كند.
نمايش و چاپ آيات با خط عثمان طه، از امكانات ارزشمند برنامه جامع تفاسير نور بشمار مىآيد.
در بخش امكانات برنامه، قابليت انتخاب هفت نوع قلم و صفحه کلید رايج قابل دستیابی است و در قسمت تحقيقات نيز مىتوان مسيرى را جهت ضبط پژوهش‌های شخصى خود تعيين كرد و از امكانات گوناگون آن بهرهمند شد و در قسمت صوت هم قابلیت‌های صوتى برنامه را مديريت نمود.
اطلاعات مفيدى نيز در مورد کتابهای برنامه و مؤلفان آنها، معرفى نرمافزار جامع تفاسير نور و مركز تحقيقات كامپيوترى علوم اسلامى، در بخش درباره ارائه شده است.
از قابلیت‌های درخور توجه برنامه، امكان دسترسى به آيات مختلف از طريق گزينه فهرست آيات است كه كاربر با دانستن نشانى آيه و يا حتى قسمتى از آيه، به‌راحتی می‌تواند به آيه مورد نظر خويش دسترسى يابد.
اين برنامه با سه رابط كاربر به زبان‌های: فارسى، عربى و انگليسى تهیه شده است، كه افزايش كاربرى برنامه را براى پژوهشگران بسيارى از كشورها موجب گرديده است.
تازه‌ها
1. افزودن 170عنوان كتاب در 573جلد به محتوای منابع نرمافزار؛
2. ارتقاء رابط کاربری و افزایش قابلیت‌های نمایش کتابخانه، شامل: نمایش چند سندی کتب؛ مجموعه بهای کتب؛ گروه‌بندی چند سطحی در اطلاعات کتب و ...؛
3. ارتقاء رابط کاربری و افزایش قابلیت‌های جستجوی کتابخانه، شامل: تقویت موتور جستجو؛ جستجو در پیراسته‌ها؛ جستجو از طریق ریشه کلمات؛ جستجوی پیشرفته؛ دامنه محتوایی؛ گروه‌بندی پاسخها؛ نمایش چند سندی پاسخها و برخی قابلیت‌های پژوهشی دیگر؛
4. افزودن قسمت کتب مرتبط جهت نمایش ارتباطات بین متن کتب و شرح‌ها و ترجمه‌های آنها؛
5. ارتقاء رابط کاربری قسمت آیات در کتب؛
6. انجام برخی اصلاحات و رفع ایرادات گزارش‌شده توسط کاربران؛
لازم به ذکر است که با توجه به اهتمام ویژه مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی به حقوق مالکیت معنوی صاحبان آثار و بر اساس نتایج تعاملات و پیگیری‌های به‌عمل‌آمده با ایشان در روال تولید نسخه 5/2، برخی کتب و آثار ارزشمند موجود در نسخه‌های قبل به خاطر عدم رضایت پدیدآورندگان، ناشران یا صاحب‌امتیازان از نسخه 5/2 حذف شد که با توجه به درخواست‌ها و پیگیری‌های مکرر کاربران گرامی، تعامل جدیدی با ایشان صورت گرفته و برخی از این آثار طی یک سال گذشته حائز مجوز استفاده در نرمافزار گردیدند. لذا در راستای ادای احترام به ملاحظات کاربران گرامی و رفع نیازهای پژوهشی ایشان، افزودن کتب مذکور به محتوای نرمافزار نیز جزو محدوده تولید نسخه 3 قرار گرفت.
دیگران را با نوشتن نقد، بررسی و نظرات خود، برای انتخاب این محصول راهنمایی کنید.
هر گونه سوال، ابهام توسط مدیران پشتیبانی سایت پاسخ داده می شود.